Legenda niedzicka

Zamiast epilogu

Legenda Niedzicka

Tu偶 po II wojnie 艣wiatowej, w 1946 r., zjawi艂 si臋 na zamku w Niedzicy student Andrzej Benesz, kt贸ry wg wskaz贸wek zawartych w tradycji rodzinnej, w obecno艣ci 艣wiadk贸w wydoby艂 spod kamiennego progu zamkowej bramy o艂owian膮 tulej臋, a z niej dziwaczne rzemienne kipu. Trzeba nadmieni膰, i偶 zamek dopiero co w po艣piechu opu艣ci艂a ostatnia dziedziczka – hrabina Salamon. W posiadaniu Salamon贸w zamek pozostawa艂 oko艂o 100 lat i jako 偶ywo nikt nigdy nie widzia艂 tam 偶adnego z Benesz贸w, ani o takim nie s艂ysza艂. Gdy sprawa odnalezienia kipu nabra艂a rozg艂osu, Andrzej Benesz ujawni艂 nies艂ychan膮 rodzinn膮 histori臋, si臋gaj膮c膮 ko艅ca XVIII stulecia.

Oto cz艂onek zadomowionego w Polsce w臋gierskiego rodu Berzeviczych, Sebastian, po zawodzie mi艂osnym opu艣ci艂 rodzinny Wo艂y艅. Prze偶ywszy wiele awanturniczych perypetii dotar艂 do Peru. O偶eniony z Peruwiank膮 wywodz膮c膮 si臋 od Ink贸w, mia艂 z ni膮 c贸rk臋 Umin臋. Ta wysz艂a za m膮偶 za cz艂onka kr贸lewskiego rodu, krewnego Tupaka Amaru II, przyw贸dcy antyhiszpa艅skiego powstania w Peru w l. 1780-81. Po kl臋sce powstania Sebastian, jego c贸rka i zi臋膰, wraz z osobami towarzysz膮cymi, uciekli do Europy, unosz膮c ze sob膮 cz臋艣膰 legendarnego skarbu Ink贸w. W Wenecji, gdzie znale藕li schronienie, zgin膮艂 zamordowany przez wys艂annik贸w hiszpa艅skiej inkwizycji zi臋膰 Sebastiana. On sam za艣, wraz z c贸rk膮 i rocznym wnukiem Antoniem, uda艂 si臋 do dawnej siedziby rodowej Berzeviczych – zamku w Niedzicy, zwanego w贸wczas Dunajcem, kt贸ry wykupi艂 czy wydzier偶awi艂 od 贸wczesnych w艂a艣cicieli, Horwath贸w de Palocsy.

I tu nie zaznali spokoju. W kaplicy zamkowej w tajemniczych okoliczno艣ciach zasztyletowano Umin臋. W tej sytuacji licz膮cy ju偶 99 lat Sebastian sprowadzi艂 na zamek swego bratanka, Wac艂awa Benesza, mieszkaj膮cego wraz z 偶on膮 Ann膮 w Krum艂owie na Morawach. W obecno艣ci stryja i Prze艣wietnej Rady Ink贸w Wac艂aw zobowi膮za艂 si臋 do usynowienia ma艂ego Antonia i umo偶liwienia mu wykonania testamentu zakodowanego w postaci kipu.

Wkr贸tce potem Indianie wr贸cili do Peru, a Sebastian, ranny w pojedynku o dziewczyn臋 (!) i odwieziony do Krakowa, umar艂 w szpitalu duchak贸w przy ko艣ciele 艣w. Krzy偶a. Wac艂aw Benesz zabra艂 Antonia do siebie, do Krum艂owa. Antonio nigdy nie pojecha艂 do Peru i nie zrealizowa艂 testamentu. O偶eni艂 si臋 z Polk膮, Barbar膮 Rubinowsk膮 (jej nazwisko nosi powie艣ciowa Anna), pono膰 c贸rk膮 oficera napoleo艅skiego. Jego syn natomiast osiad艂 w Galicji i wzi膮艂 udzia艂 w powstaniu styczniowym.

Nie wiadomo, gdzie ukryto skarb. Podobno jest tam, gdzie gr贸b Uminy pochowanej w srebrnej trumnie. Tylko 偶e miejsce poch贸wku inkaskiej ksi臋偶niczki pozostaje nie znane. Nie by艂o grobu pod star膮 kaplic膮 zamkow膮, jak mniemano. Za to kilka os贸b widzia艂o ducha Uminy, snuj膮cego si臋 nocami po niedzickim zamku pod postaci膮 Bia艂ej Damy.

Tyle historia, kt贸ra nabra艂a rozg艂osu jako 鈥瀕egenda niedzicka鈥 i znajduje si臋 w prawie ka偶dym przewodniku po niedzickim zamku. Na poparcie jej prawdziwo艣ci rodzina Benesz贸w posiada jedynie, opr贸cz ustnych przekaz贸w, kopi臋 aktu adopcji Antonia, zachowan膮 w archiwum ko艣cio艂a 艣w. Krzy偶a oraz sam testament, czyli wspomniane ju偶 kipu, znalezione w wy偶ej opisanych okoliczno艣ciach.

Z powodu szczup艂o艣ci dokument贸w, ta niesamowita historia od pocz膮tku jej ujawnienia sta艂a si臋 przedmiotem wielu dyskusji i spor贸w. Do dzi艣 ma niemal tylu samo gor膮cych entuzjast贸w, co zagorza艂ych przeciwnik贸w, neguj膮cych jej autentyzm. Szczeg贸艂y raczej przemawiaj膮 przeciw niej, za ni膮 natomiast -kontekst historyczny. Schy艂ek XVIII w. by艂 bowiem okresem niezwykle burzliwym, w kt贸rym zdarza艂y si臋 rzeczy wr臋cz nieprawdopodobne, a ju偶 zw艂aszcza w miejscach, gdzie toczy si臋 akcja 鈥瀗iedzickiej legendy鈥. To wtedy 偶yli i dzia艂ali najs艂ynniejsi awanturnicy wszech czas贸w: Cagliostro, Casanova czy Beniowski, z kt贸rych ka偶dy m贸g艂by by膰 swoistym alter ego Sebastiana de Berzeviczy.

W niniejszej powie艣ci stara艂em si臋 wykorzysta膰 wszystkie w膮tki, w jakie obfituje 鈥瀗iedzicka legenda鈥. Do jakiego stopnia mi si臋 to powiod艂o, pozostawiam ocenie Czytelnik贸w. Dociekliwym polecam wykaz literatury przedmiotu, z kt贸r膮 warto si臋 zapozna膰 przed wyruszeniem na poszukiwanie skarbu Ink贸w.

BELETRYSTYKA:

Aleksander Rowi艅ski: Spadek po Synach S艂o艅ca. Warszawa 1986

Jan J贸zef Szczepa艅ski: Kipu. Krak贸w 1978

Longin Jan Oko艅: Przekle艅stwo Ink贸w. Kielce 1998

LITERATURA NAUKOWA I POPULARNO-NAUKOWA:

Anna Kowalska-Lewicka: Problem niedzickiej legendy. 鈥瀂iemia鈥 nr 1-2, 1956

Aleksander Rowi艅ski: Pod kl膮tw膮 kap艂an贸w. Warszawa 2000

Mariusz Wollny: Inkowie w Polsce – fakty czy fikcja? 鈥濼awacin鈥 nr 2, 1997

Komentowanie wy艂膮czone